Co to jest teodolit i do czego służy?

Teodolit to elektronarzędzie wykorzystywane przede wszystkim na placach budowy, pozwalające na wyznaczanie kątów i odchyleń od pionu. Nowoczesne modele teodolitów umożliwiają pracę nawet w bardzo trudnych warunkach, a ze względu na liczne funkcjonalności znacząco ułatwiają wykonywanie czynności pomiarowych.

Co to jest teodolit? Rodzaje teodolitów

Teodolity to instrumenty geodezyjne, służące do pomiarów kątów poziomych oraz pionowych. Coraz częściej są one wykorzystywane nie tylko przez budowlańców, ale również geodetów. Wyróżniamy dwa rodzaje teodolitów: optyczne i elektroniczne. W teodolitach optycznych stosuje się szklane koła poziome i pionowe z naniesionym kątowym podziałem stopniowym lub gradowym, z którego użytkownik wykonuje odczyt kierunku. Teodolity optyczne charakteryzuje prosta budowa i niezawodność. Nie wymagają one zasilania, więc można ich używać na placu budowy praktycznie w każdej sytuacji.

W teodolitach elektronicznych natomiast odczyt kierunku jest wykonywany automatycznie, co pozwala na dużo szybsze dokonywanie pomiarów, a wyniki są natychmiast wyświetlane na ekranie instrumentu. Dodatkowo w teodolitach elektronicznych można z łatwością zmieniać jednostki pomiarowe kątów poziomych (stopnie lub grady) oraz pionowych (stopnie, grady lub procenty).

Teodolity elektroniczne występują w kilku konfiguracjach. Obecnie dostępne są modele z modułem laserowym, który wyświetla plamkę lasera, dzięki czemu celowanie jest szybsze i nie musi odbywać się poprzez patrzenie w okular lunety. Plamka może również służyć do ustawiania elementów konstrukcyjnych na widocznym punkcie, co pozwala na szybkie poziomowanie obiektów, elementów konstrukcyjnych, tyczenie szalunków i wyznaczanie spadków.

Przy zastosowaniu specjalnej łaty pomiarowej i wykorzystaniu warunków geometrycznych układu optycznego teodolitu, możliwy jest również pomiar odległości. W przypadku starszych urządzeń również możliwe było zastosowanie nakładki dalmierczej, co pozwalało na pomiar odległości. Współcześnie jednak rozwinięciem takiego instrumentu są tachimetry.

Budowa teodolitu – najważniejsze elementy

Głównym elementem budowy teodolitu jest luneta, która wraz z korpusem instrumentu obraca się wokół osi pionowej. Umożliwia to swobodny i dokładny odczyt kierunków poziomych oraz pionowych. Drugą kluczową częścią teodolitu jest spodarka, która pozwala na prawidłowe zainstalowanie instrumentu na statywie oraz poziomowanie i centrowanie teodolitu.

Limbus, czyli koło poziome, to nic innego jak metalowy bądź szklany krążek z naniesioną na obwodzie podziałką kątową. Standardowo używana jest podziałka gradowa (do 400 gradów) lub stopniowa (do 360 stopni). W nowoczesnych narzędziach geodezyjnych koło poziome jest elementem elektronicznym, dzięki czemu kąty przeliczane są automatycznie. Z kolei bezpośrednio nad limbusem znajduje się alidada, która odpowiada za poziomowanie teodolitu.

Do czego służy teodolit?

Teodolit jest urządzeniem niezbędnym w pracy każdego nowoczesnego inżyniera i budowlańca. Choć są używane głównie przez budowlańców, ich funkcjonalności doceniają również geodeci. Teodolit służy do wyznaczania pionowości, tyczenia linii prostych, wyznaczania kątów i ewentualnie spadków. Prace pomiarowe przy użyciu teodolitu odbywają się zarówno na etapie wykonawczym, jak i podczas kontrolowania zrealizowanych robót. Obsługa teodolitu jest bardzo prosta, więc do opanowania tego instrumentu wystarczy kilka chwil.

Osoby przymierzające się do zakupu teodolitu, powinny zwrócić uwagę przede wszystkim na jego dokładność. Ważnymi parametrami są też średnica obiektywu, powiększenie, pole widzenia oraz zakres ogniskowania. Wśród istotnych kryteriów wymienia się także rodzaj zastosowanego kompensatora i zakres jego pracy, wygodę korzystania z pionownika optycznego oraz wymiary i długość pracy na baterii.